Όταν βλέπεις τον Γουίπ μετά από μια νύχτα sex, drugs και αλκοόλ να λέει στην πρώην γυναίκα του: «έχω ξυπνήσει εδώ και ώρα» και να αναρωτιέται : «γιατί είμαι ψεύτης;» καταλαβαίνεις ότι πρόκειται να δεις μια ταινία με θέμα το ψέμα. Ο Γουίπ Γουίτακερ είναι ένας χαρισματικός πιλότος που όμως είναι αλκοολικός και ξέρει να το κρύβει καλά. Ένα γεγονός, ωστόσο, έρχεται να τον βγάλει απ’ το κρυφτό του και να τον οδηγήσει σταδιακά στην αλήθεια. Δεν ξέρουμε σε πόσες πτήσεις οδηγούσε το αεροπλάνο μεθυσμένος, όμως οι συνάδελφοί του τον γνωρίζουν καλά. Εκείνος δεν θεωρεί τον εθισμό του πρόβλημα, αφού τα καταφέρνει και με το παραπάνω. Πόσοι και πόσοι άνθρωποι δεν σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο; Ζουν με πάθη, αλλά δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι αυτό αποτελεί πρόβλημα. «Μα αφού δεν πειράζω κανέναν» λένε. Έχουν μια ελαφριά οπτική της ζωής. Γεγονότα, όμως, που συμβαίνουν απροσδόκητα δίνουν άλλη βαρύτητα στη ζωή και στην αξία που αυτή έχει.
Στη ζωή του Γουίπ, ένα τέτοιο απροσδόκητο γεγονός είναι η βλάβη του αεροπλάνου στα 18.000 πόδια. Από το πιλοτήριο του αεροπλάνου, ξυπνάει στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου. Η προσγείωσή του σε λιβάδι θεωρείται κατόρθωμα. Ο θάνατος 6 ατόμων -από τους 102- θεωρείται η μικρότερη απώλεια, ενώ εκείνος παραμένει ήρωας. Κάτι, όμως, μέσα του τού λέει ότι δεν είναι όλα τόσο ρόδινα και ότι το ποτό έχει κι αυτό συμβάλει σε όλα αυτά. Ότι το συμβάν είναι στην ουσία μία από τις συνέπειες του αλκοολισμού που έρχονται στη ζωή του και μάλιστα με τον χειρότερο τρόπο που έχει γευθεί ποτέ. Το πρώτο πράγμα που μαθαίνει όταν συνέρχεται, είναι ότι το ένα απ’ τα δύο μέλη του πληρώματος που σκοτώθηκε, είναι η αεροσυνοδός με την οποία ετοίμαζε να «ξαναφτιάξει;» τη ζωή του. Είναι η ίδια γυναίκα με την οποία τα έπινε και έκανε sex το τελευταίο βράδυ. Το επόμενο πράγμα που τον ρωτάει ο εκπρόσωπος της ένωσης πιλότων, είναι αν θέλει να τηλεφωνήσει στην πρώην γυναίκα του και τον δεκαπεντάχρονο γιο του. Κλαίει καθώς γνωρίζει ότι δεν τους έχει κοντά του για τον ίδιο λόγο. Ξέρει ότι το αλκοόλ τού κλέβει ανθρώπους απ’ τη ζωή του, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.
Μόλις βγαίνει απ’ το νοσοκομείο σε κατάσταση σοκ, πετά κάθε μπουκάλι με αλκοόλ που έχει στο σπίτι. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχει ελευθερωθεί έτσι απλά, διότι οι αιτίες που πίνει είναι πολύ βαθύτερες. Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να κάνει για να ελευθερωθεί αληθινά, είναι να παραδεχτεί ότι έχει πρόβλημα, κάτι που η μεγάλη του υπερηφάνεια δεν τον αφήνει να το κάνει. Η φράση: «Ο Θεός δεν μπορεί να σε βοηθήσει τώρα» στον συγκυβερνήτη τη στιγμή τής πτώσης τού αεροπλάνου, την ώρα που εκείνος φωνάζει: «Θεούλη μου», δείχνει τη μεγάλη αλαζονεία του ήρωα. Ο Γουίπ παριστάνει τον Θεό και πιστεύει ότι μπορεί να κάνει ο ίδιος τη δουλειά Του. «Ο Θεός βοήθησε το αεροπλάνο να προσγειωθεί» λέει η γυναίκα τού συγκυβερνήτη στις εφημερίδες. «Χωρίς εμένα θα γίνονταν 102 κηδείες, όχι 6» αντιτείνει εκείνος. Θεωρεί ότι χάρη σε εκείνον επήλθε αυτό το αποτέλεσμα, παρότι ήταν στη χειρότερη κατάσταση που θα μπορούσε να είναι. «Κανείς δεν θα προσγείωνε το αεροπλάνο όπως εγώ» λέει στον δικηγόρο του. «Σύμφωνα με την τοξικολογική έκθεση, ήσουν μεθυσμένος και μάλιστα με κοκαΐνη», του απαντά εκείνος. Ο Γουίπ καταλαβαίνει ότι τα περιθώρια του να παριστάνει τον θεό στενεύουν, καθώς το πάθος του έχει αρχίσει να γίνεται γνωστό. Η πάλη του έγγυται στο ότι αναγνωρίζει πως το χάρισμα που έχει προέρχεται από Εκείνον και ότι, αν δεν ήταν η Χάρη Του στη ζωή του, θα βρισκόταν κι αυτός μέσα στους θανόντες.
Ο δικηγόρος τού προτείνει να καταστρέψει την τοξικολογική έκθεση. Άλλωστε, αυτό έκανε κι εκείνος μια ζωή, κρυβόταν πίσω από καλοστημένα ψέματα. Ο εγωισμός του, όμως, δεν του επιτρέπει να το κάνει, έτσι παριστάνει ότι δεν φοβάται. Στην πραγματικότητα, φοβάται πολύ και αυτό τον οδηγεί πάλι πίσω στο αλκοόλ. «Μην πιεις», του λέει ο δικηγόρος λίγο πριν τη συνάντηση με στελέχη της αεροπορική εταιρίας. «Μπορώ να το κόψω», του απαντά εκείνος. Όχι μόνο δεν μπορεί, αλλά το πάθος του γίνεται φανερό ολοένα σε περισσότερους.
Όλη η υπόλοιπη ταινία δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια σταδιακή συνάντηση με τον ίδιο του τον εαυτό. Με τη βαρύτητα των πράξεών του σε ζωές άλλων ανθρώπων, με τον πόνο που αυτές οι πράξεις έχουν προκαλέσει, καθώς και με τον εθισμό του.
Στην κηδεία της Μαρκέζ, της γυναίκας με την οποία είχε σχέσεις, δεν μπορεί καν να μπει στην εκκλησία. «Σας ευχαριστώ που σώσατε τη μητέρα μου», του λέει ο γιος της αεροσυνοδού που επέζησε. Η ίδια, όμως, δεν έχει και τόσο θετική άποψη. «Πρέπει να πας σε συμβουλευτική ομάδα», του λέει. Εκείνος συμφωνεί μόνο και μόνο για να της ζητήσει να πει ψέματα στην εξεταστική επιτροπή.
Στη συνάντηση των ανώνυμων αλκοολικών, βρίσκεται από σπόντα. Εκεί αναγκάζεται να δει τον εαυτό του στον καθρέφτη πιο καθαρά από ποτέ. «Είμαι ο Μπέρι και είμαι αλκοολικός», λέει ένας τύπος. «Υπάρχουν άλλοι αλκοολικοί εδώ;» Όλοι σηκώνουν το χέρι τους εκτός απ’ τον ίδιο. «Μου αρέσουν οι συζητήσεις στη διάρκεια των οποίων είμαστε έτοιμοι να εκτεθούμε. Βρίσκω τη δύναμη να παραδεχτώ ποιος είμαι», συνεχίζει. «Εκεί έξω δεν είπα ποτέ την αλήθεια. Είπα ψέματα για τα πάντα. Όλη η ζωή μου ήταν μια σειρά από ψέματα». Ο Γουάιπ σηκώνεται και φεύγει. Δεν αντέχει τόσο μεγάλη δόση αλήθειας. Όμως κι αυτός αυτό ακριβώς κάνει. Η ζωή του είναι μια σειρά από ψέματα. Δεν έχει ακόμα τη δύναμη να παραδεχτεί ποιος είναι και δεν είναι έτοιμος να εκτεθεί. Τα λόγια, όμως, αυτά θα δουλέψουν σε βάθος χρόνου στην καρδιά του.
Η επόμενη συνάντηση θα είναι με τον συγκυβερνήτη του αεροπλάνου, ο οποίος δεν θα μπορέσει να ξαναπερπατήσει. «Μύριζες τζιν ή κάτι τέτοιο εκείνο το πρωί», του λέει. «Θα ήσουν ζωντανός αν δεν είχα τον έλεγχο του αεροπλάνου;» του απαντάει. Ο συγκυβερνήτης, όμως, πιστεύει στον Χριστό και δεν του κρατά κακία. «Ο Θεός έχει ένα σχέδιο για σένα», του λέει. «Θα προσευχηθείς μαζί μου;» Ο Γουίπ αναγκάζεται να δεχτεί μόνο και μόνο από ντροπή. «Ιησού σε ευχαριστούμε που ευλόγησες τον καπετάνιο Γουίτακερ. Που καθοδήγησες το χέρι του να οδηγήσει εκείνο το πρωί». Μέσα από αυτή τη διαδικασία αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι ήταν η Χάρη του Θεού που τον βοήθησε να τα καταφέρει.
Καθώς η μέρα για την εξεταστική επιτροπή πλησιάζει, ο Γουίπ αντί να ελαττώνει το ποτό, πίνει όλο και περισσότερο. «Χρειάζεσαι βοήθεια, αποτοξίνωση», του λέει η κοπέλα που είναι μαζί και η οποία παλεύει να νικήσει το δικό της πρόβλημα αλκοολισμού. «Εσύ κι εγώ είμαστε το ίδιο», του λέει. Για άλλη μια φορά, ο Γουίπ επιλέγει να κρατήσει την υπερηφάνειά του. «Δεν είμαστε το ίδιο», της απαντά νευριασμένα. «Εσύ πίνεις γιατί έχασες την μητέρα σου. Εγώ πίνω γιατί το επιλέγω». Ύστερα από αυτό, τον εγκαταλείπει κι εκείνη. Ήταν το τελευταίο πρόσωπο που είχε μείνει στη ζωή του και με το οποίο είχε μια ουσιαστική σχέση. Η αλαζονεία του, όμως, την έδιωξε κι αυτή. Μαζί με αυτήν, καταρρέει και η ιδέα να αποδράσει στην Τζαμάϊκα χρησιμοποιώντας ένα μικρό αεροπλανάκι που είχε στην αποθήκη τού αγροκτήματος.
Τώρα, καλείται να αντιμετωπίσει την επιτροπή μόνος. Ευτυχώς, ο εκπρόσωπος της ένωσης πιλότων και πρώην συνάδελφος δέχεται να τον φιλοξενήσει μέχρι εκείνη την ημέρα. Για εννέα μέρες καταφέρνει να μείνει νηφάλιος. Την τελευταία μέρα πρέπει να την περάσει σε ένα ξενοδοχείο που είναι κοντά στο μέρος που θα συνεδριάσει η εξεταστική επιτροπή. Αργά το βράδυ ανακαλύπτει ότι το δεύτερο ψυγειάκι είναι γεμάτο με αλκοολούχα ποτά. Αν ενδώσει, τα καταστρέφει όλα. Τα προγνωστικά είναι υπέρ του. Ο δικηγόρος έχει καταστρέψει την τοξικολογική, ενώ η επιτροπή είναι πεπεισμένη ότι το πρόβλημα ήταν μηχανολογικό. Ο μόνος που μπορεί να “σκάψει τον λάκκο του” είναι ο ίδιος. Κι αυτό ακριβώς θα κάνει, καθώς το πάθος του είναι πιο δυνατό απ’ την επιθυμία του να παραμείνει ελεύθερος – γιατί δεν είναι ελεύθερος πραγματικά. Το πάθος του τον κυριεύει και τον κυβερνά. Αποτελεί τη φυλακή που βρίσκεται ήδη, απ’ την οποία δεν μπορεί να βγει, διότι τα κάγκελα της υπερηφάνειας και της ανάγκης για μια καλή εικόνα είναι πολύ ισχυρά. Το πρωί, τον βρίσκουν λιπόθυμο στην τουαλέτα, τραυματισμένο στο κεφάλι, ενώ το δωμάτιο μοιάζει με στάβλο. Μέσα σε 45 λεπτά, τον καλλωπίζουν εξωτερικά όσο καλύτερα γίνεται. Στο κεφάλι τού βάζουν μια πρόχειρη γάζα. Βρίσκουν κοκαΐνη, η οποία τον φέρνει στα ίσα του, ενώ το δωμάτιο καθαρίζεται. Ο Γουίπ είναι έτοιμος για την επιτροπή. Έχει όλα τα “φόντα” να πει ψέματα. Τα ναρκωτικά τού έχουν δώσει τη δύναμη να παίξει το καλύτερο θέατρο και να πει ότι δεν παίρνει ναρκωτικά και ότι είναι ένας έντιμος πολίτης με σπάνια ταλέντα. «Μη μου λέτε να πω ψέματα για τα ναρκωτικά που παίρνω», λέει στην ομάδα που τον υποστηρίζει. «Λέω γι’ αυτό ψέματα όλη μου την ζωή». Το show έχει στηθεί και ο ηθοποιός είναι έτοιμος να βγει στη σκηνή για την παράσταση, όπως και στο ξεκίνημα της ταινίας.
Στην επιτροπή όλα φαίνονται καλά. Το μόνο πρόβλημα που υπάρχει είναι τα δύο μπουκάλια βότκα που βρέθηκαν μετά τη συντριβή. Ο Γουίπ, μετά τις αναταράξεις, είχε ανακοινώσει ότι δεν θα σερβιριστεί αλκοόλ. Την ίδια στιγμή, όμως, χωρίς να τον βλέπουν γέμιζε με βότκα το μπουκάλι τού φυσικού χυμού του. Η κίνηση που είχε κάνει τότε για να καλύψει τα νώτα του, είναι αυτή που τον στριμώχνει! Εφόσον οι επιβάτες δεν ήπιαν αλκοόλ και πρόσβαση σε αυτό είχαν μόνο τα μέλη τού προσωπικού, οι υποψίες πέφτουν επάνω του. Πόσο ισχυρά τα λόγια του Ιησού Χριστού: Επειδή, δεν είναι τίποτε σκεπασμένο που δεν θα ξεσκεπαστεί· και κρυφό, που δεν θα γίνει γνωστό (ΜΑΤΘ 10:26). Και αν ο Θεός θέλει να φανερώσει κάτι, όχι μόνο δεν υπάρχει τίποτα που Τον εμποδίζει, αλλά μπορεί την ίδια τακτική απόκρυψης να την ξεσκεπάσει και να απολύψει τι πραγματικά έχει συμβεί!
Ο μόνος τρόπος να απαλλαγέι από τις κατηγορίες είναι να τα ρίξει όλα στη θανούσα πρώην ερωμένη του, Κατερίνα Μαρκέζ. Μια ενέργεια που είναι πάλι απ’ τον Θεό, διότι Εκείνος δεν σε φέρνει στο φως με το ζόρι. Εργάζεται προς αυτήν την κατεύθυνση, σου δείχνει ότι υπάρχει κι αυτή η δυνατότητα, δίνοντάς σου παράλληλα και την επιλογή να μείνεις για πάντα στο σκοτάδι, αν το θέλεις. Αυτό ακριβώς συμβαίνει σε αυτήν την περίπτωση. Εάν ο Γουίπ διαλέξει να κατηγορήσει τη Μαρκέζ, θα γλυτώσει μια για πάντα απ’ τις κατηγορίες. Η απαλλαγή του είναι ακόμα ένα ψέμα μακριά. Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό. Με αυτήν την επιλογή, θα έχει το ελεύθερο να συνεχίσει δεμένος στο πάθος του, το οποίο πλέον τον έχει κουράσει. Δεν το βλέπει πια σαν κάτι καλό αλλά ως αλυσίδες. Έχει κουραστεί να λέει ψέματα και να παριστάνει κάτι που δεν είναι. Συνειδητοποιεί, λοιπόν, ότι δεν είναι μόνο η αλήθεια που τον φέρνει προ των ευθυνών του, αλλά ότι και το ψέμα έχει τις δικές του συνέπειες – τη δική του φυλακή υποκρισίας, μοναξιάς, απώλειας του πραγματικού εαυτού. Πρέπει, λοιπόν, να διαλέξει τη φυλακή: είτε τη φυσική φυλακή, στην οποία, όμως, θα είναι ελεύθερος εσωτερικά, είτε την πνευματική, απ’ την οποία δεν θα μπορεί να βγει πια. Το να νικήσει σημαίνει να υπογράψει την ίδια του την καταδίκη μιας ζωής ισόβιας στο ψέμα. Κι έτσι, αποφασίζει να κάνει το ανέλπιστο: να πει την αλήθεια με ό,τι αυτό επιφέρει, αρχίζοντας ωστόσο μια πορεία ζωής στο φως.
Ο τελευταίος μονόλογος από τη φυλακή είναι συγκλονιστικός. Μέσα απ’ αυτόν φαίνεται η επίγνωση που έχει αποκτήσει. Θα αναφέρω μόνο δύο φράσεις-κλειδιά: «Ευχαριστώ τον Θεό, γι’ αυτό και Του είμαι ευγνώμων» είναι η πρώτη. Πώς μπορεί να λέει κάποιος όντας στη φυλακή “ευχαριστώ τον Θεό”; Ο Γουίπ αναμοχλεύοντας όλη τη ζωή του, αναγνωρίζει ότι, αν και είχε τραβήξει αυτόν τον δρόμο, ο Θεός δεν τον εγκατέλειψε ούτε τον απέρριψε. Εργάστηκε με στόχο να τον οδηγήσει στην αλήθεια και να τον βγάλει στο φως ακόμα κι αν αυτό σήμαινε ότι η διαδρομή του θα έπρεπε να περάσει από τη φυλακή. Αναγνωρίζει ότι αυτό του έκανε καλό και πως ό,τι επέτρεψε ο Θεός ήταν επειδή τον αγαπά αληθινά. Είναι η Χάρη του Θεού που τον έχει καταστήσει ελεύθερο.
Η δεύτερη φράση του Γουίπ είναι: «Για πρώτη φορά στη ζωή μου είμαι ελεύθερος». Τι οξύμωρο να λέει κάποιος αυτό μέσα από τη φυλακή! Σχετίζεται, όμως, με τον λόγο του Ιησού: «Θα γνωρίσετε την αλήθεια, και η αλήθεια θα σας ελευθερώσει» (ΙΩΑΝ 8:32). Τι άλλο είπε ο Ιησούς; Ο Κύριος με έχρισε για να κηρύξω ελευθερία στους αιχμαλώτους, και άνοιγμα δεσμωτηρίου στους δεσμίους (ΛΟΥΚ 4:18 & ΗΣ 61:1). Τι σημαίνει όμως για τον Θεό αιχμαλωσία και τι ελευθερία; Όταν ο Γουίπ ήταν έξω απ’ την φυλακή, δεν ήταν ελεύθερος, όταν όμως μπήκε στη φυλακή, ελευθερώθηκε. Στην πραγματικότητα, ελευθερώθηκε μπροστά στην επιτροπή όταν είπε την αλήθεια, τη στιγμή που συμφώνησε με την ετυμηγορία της αλήθειας. Και δεν ισχυρίζομαι ότι το να είσαι έξω απ’ την φυλακή αποτελεί κι αυτό φυλακή, αλλά ότι υπάρχει περίπτωση να μην βρίσκεσαι σε φυσική φυλακή αλλά να είσαι δέσμιος. Τα πάθη είναι μια φυλακή. Συνήθειες απ’ τις οποίες δεν μπορείς να ξεφύγεις. Δεν τις ελέγχεις εσύ αλλά αυτές εσένα. Το ψέμα, η οργή, ο φόβος και πόσα άλλα… Οι πιο μεγάλες φυλακές είναι οι πνευματικές φυλακές. Αυτές τις οποίες ίσως δεν έχεις συνειδητοποιήσει καν, και οι οποίες δεν ενδιαφέρουν κανέναν τριγύρω σου. Αλλά ακόμα κι αν ενδιέφεραν κάποιον, αυτός δεν θα μπορούσε να σε βοηθήσει. Μόνον Ένας είναι ικανός να ελευθερώνει από κάθε είδους φυλακή: Ο Χριστός. Ο ίδιος είπε: Αν, λοιπόν, ο Υιός σάς ελευθερώσει, θα είστε πραγματικά ελεύθεροι (ΙΩΑΝ 8:36). Εκείνος μόνο έχει τη δύναμη, τη σοφία και την εξουσία να το πραγματοποιήσει. Εκείνος ξέρει τον τρόπο, τον χρόνο και τα μέσα που θα διαλέξει. Το μόνο που χρειάζεται απ’ τη δική σου μεριά, είναι να θέλεις, να Του το ζητήσεις και να Τον εμπιστευτείς. Αλλά ακόμη κι αν δεν του το ζητήσεις, να ξέρεις ότι το έργο Του θα είναι να σε πάει προς αυτήν την κατεύθυνση, αφού η φύση η δική Του είναι το φως. Την τελική απόφαση, ωστόσο, θα την πάρεις εσύ. Εσύ θα επιλέξεις τελικά τι θα αγαπήσεις πιο πολύ, το φως ή το σκοτάδι. Ακόμη, αν γνωρίζεις ότι κάποιο αγαπητό σου πρόσωπο βρίσκεται σε μια τέτοιου είδους φυλακή και θέλεις να το δεις ελεύθερο, μπορείς τώρα να το φέρεις με προσευχή στα πόδια του Θεού κι Εκείνος θα ενεργήσει.
Η ταινία κλείνει με ένα ερώτημα που απευθύνει στον Γουίπ ο γιος του και έμμεσα και σε εμάς ως θεατές: «Ποιος είσαι;» Αλήθεια, ποιος είναι τελικά ο Γουίπ; Δεν είναι το πάθος του -αυτό θεραπεύεται-, ούτε το χάρισμά του – αυτό είναι δοσμένο. Ο Γουίπ είναι ο χαρακτήρας του, ο οποίος έχει διαμορφωθεί από γεγονότα, από τραύματα, από επιλογές και από ένα σωρό άλλους παράγοντες. Ο χαρακτήρας, όμως, και πάλι δεν αποτελεί κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει. Άρα, ποιος είμαι τελικά ή ποιος έχω γεννηθεί να γίνω; Το ποιος είμαι και ποιος έχω προοριστεί να γίνω, δεν είναι κάτι που μπορώ να το ανακαλύψω μόνος μου. Διότι είμαι ένα δημιούργημα που έχει πλαστεί σε συνάρτηση με τον Δημιουργό του. Δεν μπορώ, λοιπόν, να βρω ποιος είμαι ζώντας ανεξάρτητα από Αυτόν, αλλά μόνο όταν Τον γνωρίσω και αποκτήσω μια σχέση μαζί Του. Τότε Εκείνος μπορεί να μου πει και να γνωρίσω ποιος είμαι. Μόνο Εκείνος έχει εξουσία να το ορίσει αυτό και γνωρίζει τον σκοπό που έχει για μένα από τη μέρα που ήμουν στην κοιλιά της μητέρας μου.
