Να δηλώσω εξ αρχής ότι η κριτική στην ταινία αυτή δεν γίνεται με κριτήρια κοινωνικά, ψυχολογικά ή καλλιτεχνικά αλλά πνευματικά, τα οποία σε κάποιον βαθμό αγγίζουν και τα προηγούμενα. Από αυτήν, λοιπόν, την οπτική, θα ξεκινήσω προτάσσοντας τρεις λόγους τού Ιησού που σχετίζονται με την περίπτωση της πρωταγωνίστριας Jasmine:
1) Και ο Ιησούς τού είπε: «Θα αγαπάς τον Κύριο τον Θεό σου από όλη την καρδιά σου, και από όλη την ψυχή σου, και από όλη τη διάνοιά σου» (ΜΑΤΘ 22:37).
2) «Μη θησαυρίζετε για τον εαυτό σας θησαυρούς επάνω στη γη, όπου σκουλήκι και η σκουριά τους αφανίζει, και όπου κλέφτες κάνουν διάρρηξη και κλέβουν· αλλά, θησαυρίζετε στον εαυτό σας θησαυρούς στον ουρανό, όπου ούτε σκουλήκι ούτε σκουριά τους αφανίζουν, και όπου κλέφτες δεν κάνουν διάρρηξη ούτε κλέβουν. Επειδή, όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδιά σας. Μη μεριμνάτε για τη ζωή σας, τι να φάτε και τι να πιείτε· ούτε για το σώμα σας τι να ντυθείτε. Δεν είναι η ζωή πολυτιμότερη από την τροφή, και το σώμα από το ένδυμα; Κοιτάξτε με προσοχή στα πουλιά τού ουρανού, ότι δεν σπείρουν ούτε θερίζουν ούτε συγκεντρώνουν σε αποθήκες, και ο ουράνιος Πατέρας σας τα τρέφει· εσείς, δεν είστε πολύ ανώτεροι απ’ αυτά; Αλλά, ζητάτε πρώτα τη βασιλεία τού Θεού, και τη δικαιοσύνη του· και όλα αυτά θα σας προστεθούν» (ΜΑΤΘ 6:25,26,33).
3) «Καθένας, λοιπόν, που ακούει τα λόγια μου αυτά, και τα πράττει, θα τον εξομοιώσω με έναν φρόνιμο άνθρωπο, που οικοδόμησε το σπίτι του επάνω στην πέτρα· και κατέβηκε η βροχή, και ήρθαν τα ποτάμια, και φύσηξαν οι άνεμοι, και χτύπησαν με ορμή επάνω στο σπίτι εκείνο, και δεν έπεσε· επειδή, ήταν θεμελιωμένο επάνω στην πέτρα. Και καθένας που ακούει τα λόγια μου αυτά, και δεν τα πράττει, θα εξομοιωθεί με έναν άφρονα άνθρωπο, που οικοδόμησε το σπίτι του επάνω στην άμμο· και κατέβηκε η βροχή, και ήρθαν τα ποτάμια, και φύσηξαν οι άνεμοι, και χτύπησαν με ορμή επάνω στο σπίτι εκείνο, και έπεσε· και η πτώση του ήταν μεγάλη» (ΜΑΤΘ 7:24-27).
Για τον Θεό, η ζωή και ο ερχομός μας στην ύπαρξη σχετίζεται άμεσα με τη γνωριμία μας μαζί Του. Μας δημιούργησε από αγάπη και με προοπτική κοινωνίας με το πρόσωπό Του. Γι’ αυτό, το πρώτο πράγμα που περιμένει από εμάς είναι να Τον αναζητήσουμε, να Τον γνωρίσουμε και να αποκτήσουμε μια σχέση αγάπης μαζί Του. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Ιησούς κάνει λόγο για αξίες, σκοπό και θεμέλια στη ζωή. Μας συμβουλεύει τι να αγαπούμε, πού να βάλουμε την καρδιά μας και σε τι θεμέλια να χτίσουμε τη ζωή μας. Μας λέει ότι ο ίδιος είναι το μόνο θεμέλιο πάνω στο οποίο αξίζει να χτίσουμε τη ζωή μας και να επενδύσουμε στα επουράνια που είναι αιώνια και όχι στα γήινα που είναι πρόσκαιρα. Ό ίδιος έχει θαυμάσια σχέδια για καθέναν που έρχεται σε αυτήν τη γη. Δεν έφερε στην ύπαρξη όντα τα οποία τα άφησε μόνα τους στον “αυτόματο”, χωρίς πυξίδα και χωρίς σκοπό. Αυτό είναι δική μας επιλογή. Ο Θεός προμήθευσε τις οδηγίες χρήσης, τον χάρτη και το περιεχόμενο της ζωής για καθέναν.
Όταν, όμως, ο Χριστός κάνει λόγο για θεμέλια, τι εννοεί συγκεκριμένα; Αν μελετήσεις τη διδασκαλία του, θα δεις ότι τα θεμέλια αυτά σημαίνουν να αγαπάς τον Θεό πάνω από καθετί· να Τον εμπιστεύεσαι και να βάζεις σε εφαρμογή τα λόγια Του· να ζεις με αλήθεια και δικαιοσύνη· να αγαπάς τον πλησίον σου και να κάνεις έλεος· να μην κρίνεις αυστηρά και να είσαι ταπεινός· να συγχωρείς και να ανταποδίδεις καλό αντί κακού. Είναι, επίσης, η πιστότητα, η συνέπεια και η τίμια εργασία.
Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που θεωρούν τα λόγια τού Δημιουργού ανάξια λόγου, ανούσια βάρη της θρησκείας που δεν αξίζει να μπουν καν στον κόπο να τα ακούσουν ή να τους δώσουν την πρέπουσα σημασία. Έτσι, βρίσκουν δικές τους αγάπες, δικό τους σκοπό και αξίες. Βρίσκουν, επίσης, δικά τους θεμέλια να χτίσουν τις ζωές τους – αυτά που ο Θεός ονομάζει “άμμο”. Το ότι πράγματι αποτελούν άμμο, μια ασταθή επιφάνεια δηλαδή, φανερώνεται απ’ τις δοκιμασίες της ζωής. Γιατί κάθε ζωή δοκιμάζεται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο και είναι αναπόφευκτο να περάσει μέσα από δυσκολίες, αναποδιές, εμπόδια και προβλήματα. Εκεί φαίνεται αν οι αξίες σου ήταν πράγματι αξίες και αν τα θεμέλια της ζωής σου ήταν αξιόπιστα. Ό,τι αντέχει μέσα απ’ τις φουρτούνες της ζωής, είναι εκείνο που άξιζε πραγματικά. Διαφρετικά, οι ίδιες οι συνέπειες της κοσμοθεωρίας που είχες διαλέξει, σε προκαλούν να αναθεωρήσεις και να αναζητήσεις νέες αξίες, θεμέλια, τον πραγματικό σκοπό για τον οποίο υπάρχεις.
Η πρωταγωνίστρια της ταινίας, λοιπόν, Jasmine, είναι ένας άνθρωπος για τον οποίο ο Θεός είναι κάτι λιγότερο από “ψιλά γράμματα”. Αυτό που έχει σημασία για εκείνη είναι να ανήκει στην αφρόκρεμα της κοινωνίας και να απολαμβάνει όλα τα αγαθά που αυτή μπορεί να της χαρίσει. Γι’ αυτήν το νόημα της ζωής είναι να κυκλοφορεί με τσάντα Hermes, παπούτσια Vivier, ζώνη Chanel και να δέχεται την εκτίμηση μιας γυναίκας της υψηλής κοινωνίας. Η Jasmine έχει συνδέσει την ευτυχία με τα υλικά αγαθά και την ανθρώπινη αξία με την κοινωνική θέση. Αυτός είναι και ο τρόπος με τον οποίο εκτιμά κάθε άνθρωπο. «Πώς θα τους πάρουμε μαζί μας στο πάρτυ γενεθλίων μου;» ψιθυρίζει στον άντρα της όταν αναγκάζεται να φιλοξενήσει την αδερφή της με τον γαμπρό της για μία εβδομάδα. «Πάντα νιώθω τόσο ένοχη δίπλα στην Ginger». Η Jasmine θεωρεί τον εαυτό της σπουδαίο και δεν καταδέχεται οποιονδήποτε θεωρεί κατώτερο, αν και δεν έφτασε στο εκεί που βρίσκεται κοπιάζοντας. Δεν αγωνίστηκε, δεν σπούδασε, δεν δούλεψε αλλά διάλεξε έναν εύκολο δρόμο ταχείας ανέλιξης που δεν είναι άλλος από τον γάμο με έναν πλούσιο. Κάτι για το οποίο δεν δυσκολεύτηκε, καθώς έχει το ατού της ομορφιάς σε συνδυασμό με την υιοθέτηση μια άψογης εξωτερικής εικόνας, που την έκανε να αλλάξει μέχρι και το όνομά της από Jeunette σε Jasmine, επειδή το νέο όνομα της προσδίδει στυλ και της ανοίγει την πόρτα στον κόσμο των πλουσίων. «Ερωτεύτηκα το όνομά της», λέει ο άντρας της σε μια δεξίωση. Όλα είναι μια φούσκα, μια καλογυαλισμένη βιτρίνα με κανένα περιεχόμενο. Τα θεμέλια είναι ανύπαρκτα πλην του ψέματος πάνω στο οποίο έχει στηρίξει ολόκληρο το οικοδόμημα της ζωής της. Και ο άντρας της, όμως, είναι το ίδιο, καθώς ό,τι έχει αποκτήσει δεν είναι με τίμιο ιδρώτα, αλλά μέσα από απατεωνιές. Εξωτερικά έχει τη βιτρίνα του επιχειρηματία, του επιτυχημένου, ενώ κρυφά κάνει τραπεζικές απάτες και ιδρύει ψεύτικες εταιρίες. Ο στόχος του είναι το εύκολο χρήμα και η καλή ζωή χωρίς καν να σκέφτεται το τίμημα. Η Jasmine δεν είναι κάτι άλλο από ένα ακόμα αξεσουάρ στη βιτρίνα του, μια καθωσπρέπει οικοδέποινα πίσω απ’ την οποία κάνει τις βρωμοδουλειές του. Συχνά τη βάζει να υπογράφει διάφορα έγγραφα και ταυτόχρονα την απατά με άλλες γυναίκες. Όμως και για εκείνη ο σύζυγος αυτός αποτελεί τη δική της βιτρίνα μέσα απ’ τον οποίο απολαμβάνει το image της πλούσιας κυρίας και όλα τα συνεπαγόμενα οφέλη.
Η διαφορά έγγυται όμως στο ότι εκείνος τη χρησιμοποιεί εν γνώσει του, ενώ εκείνη όχι. Η Jasmine είναι τόσο βαθιά τυφλωμένη, ώστε ακόμα κι όταν υπάρχουν αχτίδες φωτός, δεν θέλει να τις δει. Το μόνο που τη νοιάζει, είναι η ζωή που κάνει, όλα τα άλλα είναι περιττά. «Ελπίζω στο σπίτι σου να μην έχει κοριούς», λέει μια φίλη απ’ την παρέα μπροστά σε μια ύποπτη συζήτηση του Hal με συνεργάτες του. «Ποτέ δεν δίνω σημασία στις δουλειές του Hal», απαντά εκείνη. «Δεν είμαι τόσο έξυπνη για κάτι τέτοιο». Το κόστος τού να μην θέλει να δει την αλήθεια, καταστρέφει και άλλους γύρω της, όπως την αδελφή και τον γαμπρό της. Η τυφλή εμπιστοσύνη στον άντρα της την κάνει συνεργό στην απάτη εις βάρος τους. Ο Hal καταφέρνει να τους αποσπάσει τα χρήματα που κέρδισαν στο λαχείο, το οποίο ήταν η μόνη ευκαιρία που είχαν για ένα νέο ξεκίνημα στη δική τους ζωή.
Οι φουρτούνες δεν αργούν να έρθουν για το πλούσιο ζευγάρι. Η φούσκα κάποια στιγμή σκάει, οι “αξίες” τους αποδεικνύονται τελικά σαθρές και τα θεμέλια του ψεύδους τα χειρότερα στα οποία θα μπορούσε να χτίσει κάποιος τη ζωή του. Ο Hal συλλαμβάνεται για τις απάτες, μπαίνει στη φυλακή και αυτοκτονεί. Η Jasmine πλέον μένει χωρίς καθόλου χρήματα. Όσο γρήγορα κέρδισε αυτά που είχε, τόσο γρήγορα τα έχασε. «Θα πρέπει να είναι φοβερό ε; Τη μια στιγμή βρίσκεσαι στην κορυφή του κόσμου και την άλλη πουφ!» της λέει ο νέος φίλος τής αδερφής της.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Jasmine, όμως, δεν είναι ότι έχασε αυτά που είχε, αλλά ότι δεν θέλει να παραδεχτεί ότι όλα αυτά που θεωρούσε σημαντικά δεν είναι το παν στη ζωή. Δεν έχει χωνέψει πλήρως ότι ο άντρας της ήταν απατεώνας, αλλά ακόμα μιλά κολακευτικά για αυτόν. «Δεν υπάρχει άλλος σαν τον Hal», λέει στη γυναίκα με την οποία κάθεται δίπλα στο αεροπλάνο, ενώ αυτός έχει ήδη αυτοκτονήσει. «Με γνώρισε σε ένα πάρτυ κι αμέσως με συνεπήρε». Μιλά για το παρελθόν σαν να είναι ακόμα παρόν, το οποίο αναπαράγει συνέχεια στην ψυχή της. Δεν μπορεί να αποδεχτεί την πραγματικότητα, αλλά επιμένει να θεωρεί ως πραγματικότητα τον επίπλαστο κόσμο στον οποίο ζούσε. Το κυριότερο, όμως, είναι ότι δεν θέλει να ταπεινωθεί. «Αναγκάστηκα να δεχτώ μια δουλειά πωλήτριας παπουτσιών στη Madison Avenue. Ήταν τόσο εξευτελιστικό», λέει στην αδελφή της, όταν τα ‘χασε όλα. «Φίλοι που έρχονταν για φαγητό στο σπίτι μας, έρχονταν εκεί και τους εξυπηρετούσα». Μια δουλειά που κάποιος άλλος θα παρακαλούσε να έχει, για εκείνη είναι εξευτελιστική. «Η Erica Bishop ήρθε στο μαγαζί», συνεχίζει. «Με είδε και ντράπηκε τόσο πολύ για μένα, που έφυγε για να μην τη δω». Για πρώτη φορά έρχεται αντιμέτωπη με τον τρόπο που έβλεπε τους άλλους. Αυτό, όμως, δεν την κάνει να αλλάξει. Υποτιμά την αδελφή της την ίδια στιγμή που στηρίζεται επάνω της καθώς φιλοξενείται στο σπίτι της. Η αδελφή της δεν έχει πολλά, όμως ό,τι έχει καταφέρει, το έχει καταφέρει με τον ιδρώτα της.
Τη φιλοξενεί παρότι εκείνη την έχει ζημιώσει ανεπανόρθωτα. Συνεχίζει να τη στηρίζει στην προσπάθειά της να ανελιχτεί, παρότι εκείνη την κατάστρεψε όταν είχε τη δική της ευκαιρία. Η Ginger βλέπει την Jasmine με έλεος. Τη δικαιολογεί στον πρώην της λέγοντας ότι δεν γνώριζε τις απάτες του συζύγου της. Και είναι ταπεινή. Δεν θίγεται ακόμη κι όταν η Jasmine την υποτιμά. Η Ginger έχει τα σωστά θεμέλια! Όλα αυτά η Jasmine δεν τα βλέπει γιατί δεν θέλει να παραιτηθεί από τις αξίες της. Αυτό είναι το μεγάλο της δράμα και η τραγωδία της. Κάθε άνθρωπος που περνά από δίπλα της θεωρείται από αυτήν υποδεέστερος και συνεπώς καταδικασμένος να φέρει την υποτίμησή της. Αυτό το φρόνημα ανωτερότητας είναι που καταστρέφει όλους γύρω της και στο τέλος και την ίδια.
Αν και ο ενδεδειγμένος δρόμος είναι να σπουδάσει, δεν χάνει πάλι την ευκαιρία να πάρει τον εύκολο δρόμο ταχείας ανέλιξης, όταν αυτός παρουσιάζεται μπροστά της. Καθώς, όμως, τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίζει παραμένουν τα ίδια, είναι καταδικασμένη να γευτεί και το ίδιο αποτέλεσμα. Το ότι δεν έχει πάρει το μάθημα που χρειάζεται, θα την οδηγήσει και πάλι στο ίδιο σημείο. Η Jasmine βασίζει τη σχέση της στο ψέμα για μία ακόμη φορά. Λέει ψέματα για τα πάντα και παρουσιάζει πάλι αυτήν την επίπλαστη εξωτερική εικόνα. Ο πρώην άνδρας τής αδελφής της έρχεται να της δώσει το τελειωτικό χτύπημα· δεν κάνει κάτι το φοβερό, απλώς αποκαλύπτει την αλήθεια για αυτή. Εάν είχε πει την αλήθεια στο μέλλοντα σύζυγό της, δεν θα είχε αυτό το αποτέλεσμα. Δεν πιστεύει, όμως, στην αλήθεια αλλά στο ψέμα. Κι αυτή η πίστη στο ψέμα την καταστρέφει. Κάποιοι θα αποκαλούσαν την εμφάνιση του Augie “κακοτυχία” έξω από το κοσμηματοπωλείο. Δεν είναι, όμως, κάτι άλλο απ’ τον νόμο της σποράς και του θερισμού. Όπως κατέστρεψε εκείνη τον πρώην γαμπρό της, έτσι τώρα κι εκείνος καταστρέφει αυτήν. Η Jasmine επιστρέφει στην αδελφή της. Ακόμη κι έχει χάσει τη νέα της ευκαιρία, προτιμά να δείξει ότι όλα πήγαν καλά και να παραστήσει την ανώτερη για άλλη μια φορά, ότι δικαιώθηκε η οπτική της, παρά να ταπεινωθεί αληθινά. «Ο Dwight μου ζήτησε να συζήσουμε όπως το περίμενα», ανακοινώνει. «Είναι από εκείνους τους άντρες που δεν μπορεί να κάνει αν δεν έχει τη σωστή γυναίκα. Αυτήν που θα τον βοηθήσει στην καριέρα του. Κι εγώ έχω τα προσόντα που χρειάζονται για το μέλλον του στην πολιτική. Για τα επόμενα χρόνια θα ζούμε στη Βιέννη. Θα στείλω κάποιον για τις βαλίτσες μου». Η τελευταία σκηνή δείχνει την Jasmine να μιλά στον εαυτό της σε ένα παγκάκι. Αναπόφευκτα, όμως, η εμμονή σε μια άρρωστη οπτική ως κάτι υγιές και η συνεχής θεώρηση του ψέματος σαν αλήθεια οδηγεί στην τρέλα.
Εν κατακλείδι: Οι φουρτούνες της ζωής δεν είναι πάντοτε για κακό, αλλά πολλές φορές έρχονται να μας βγάλουν απ’ τις κρυψώνες μας, να μας κάνουν να αναθεωρήσουμε τις αξίες μας και να μας μάθουν να ζούμε αληθινά. Ωστόσο, η σταθερή άρνησή μας να βγούμε στο φως και η επιλογή μας να ζούμε άρρωστοι δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για διόρθωση. Δυστυχώς, κάποιοι άνθρωποι δεν θα βγουν ποτέ στο φως, ό,τι κι αν επιτρέψει ο Θεός να συμβεί στη ζωή τους.
