Πριν μιλήσουμε για το θέμα της ταπείνωσης είναι σημαντικό να πούμε κάποια πράγματα για το ζήτημα της διανοητικής γνώσης περί Θεού.
Η διανοητικού τύπου γνώση για τον Θεό συνήθως:
Δεν σώζει.
Δεν θανατώνει το «εγώ», ούτε αλλάζει τον χαρακτήρα.
Δεν οδηγεί σε κοινωνία με τον Θεό ούτε σχετίζεται με την γνώση που μίλησε ο Ιησούς στο 17ο κεφάλαιο του Ιωάννη εδάφια 1-3.
Φουσκώνει και δημιουργεί ένα αίσθημα ανωτερότητας απέναντι σε άλλους πιστούς και συνανθρώπους.
Δεν δίνει την δόξα στον Θεό.
Δεν έχει πρακτική εφαρμογή σε ουσιαστικά ζητήματα της καθημερινής ζωής.
Δεν έχει ζωή απ’ τον Θεό ούτε φέρνει καρπό Βασιλείας.
Δεν είναι πνευματική ζωή ούτε οδηγεί σε ζωή πίστης.
Παράγει χριστιανούς ατροφικούς με μεγάλα κεφάλια και σβησμένο πνεύμα.
Στέκεται ως εμπόδιο στο να λάβεις το Πνεύμα της Σοφίας και της Αποκάλυψης.
Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτός που λειτουργεί με χρίσμα και έχει λάβει κάποιο πνευματικό χάρισμα δεν μπορεί να υπερηφανευτεί και να διαφημίζει τον εαυτό μέσα από το χάρισμα που έλαβε.
Ας δούμε τώρα τι είναι αληθινά ταπείνωση.
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να πούμε είναι ότι αν επιδιώκεις να γίνεις ταπεινός το πιο πιθανό είναι να μην γίνεις! Γιατί αυτό δεν είναι κάτι που εξαρτάται απ’ τις δικές σου δυνάμεις, ακόμη και καλές προθέσεις.
Κι αυτό γιατί σαν πεσμένοι άνθρωποι δεν είμαστε ταπεινοί κι αυτό το χαρακτηριστικό δεν υπάρχει μέσα μας. Γεννιόμαστε με το αντίθετο χαρακτηριστικό (υπερηφάνεια) ενώ η ταπεινοφροσύνη είναι χαρακτηριστικό του Θεού που δεν κατέχουμε. Πως μπορούμε να γίνουμε σύμφωνα με κάτι που δεν ξέρουμε καν τι είναι και ούτε υπάρχει μέσα μας;
Παράδειγμα: Αν κάποιος ακούσει την λέξη «ζήλια», αυτόματα ξέρει τι σημαίνει γιατί και ο ίδιος την έχει νιώσει. Αν κάτι όμως είναι ξένο, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι υποθέσεις για το τι μπορεί να σημαίνει. Από αυτό ακριβώς το σημείο ξεκινούν όλα τα προβλήματα. Γιατί αν δεν το έχουμε θα προσπαθούμε να το καταλάβουμε με ένα στοιχείο που θα ψάξουμε να βρούμε μέσα μας κι εκεί είναι όλες οι παρεξηγήσεις.
Κάποιος αντιλαμβάνεται ταπείνωση την ευγένεια και τους καλούς τρόπους. Άλλος το να είναι μετρημένος στα λόγια του ή να είναι χαμηλών τόνων. Η προσπάθεια να μην θίγει ποτέ κανένα και να μην μιλάει θετικά για τον εαυτό του.
Δεν υπάρχει όμως εξωτερική εκδήλωση που να μην κρύβει από πίσω το «εγώ». Με κάποιο τρόπο δηλαδή κάθε «ευγενική» συμπεριφορά εσωκλείει την επιθυμία να φανεί ένα θετικό στοιχείο που έχει να κάνει με τον εαυτό μου. Είναι η προσπάθεια να δηλώσω πόσο καλός και καλλιεργημένος είμαι. Κι αυτό είναι μια ένδειξη υπερηφάνειας. Και δεν υπάρχει πιο ύπουλη μορφή υπερηφάνειας από το να δείχνω πόσο «ταπεινός» είμαι.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ;
Για να το απαντήσουμε αυτό πρέπει να στρέψουμε τα μάτια στον Θεό και να εξετάσουμε τι λέει η Αγία Γραφή.
ΠΡΩΤΗ ΕΝΝΟΙΑ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗΣ
Στο βιβλίο της Εξόδου στο 4ο κεφάλαιο που ο Θεός μας συστήνεται, μας λέει ότι το Όνομα Του είναι: «Εγώ Είμαι Αυτός που Είμαι». Με λίγα λόγια ότι είναι, είναι αυτό. Δεν είναι κάτι λιγότερο ή περισσότερο. Αλλά ότι είναι, έχει και μπορεί να κάνει αυτό μας συστήνει.
Αυτό αυτόματα μας δίνει το μήνυμα ότι ο Θεός γνωρίζει Ποιος Είναι και είναι εντάξει με αυτό. Δεν υπάρχει κανενός είδους ανασφάλεια στο να θέλει να δείχνει κάτι λιγότερο από αυτό που είναι ή να παρουσιάσει κάτι που δεν είναι.
Κατά μια πρώτη έννοια ταπεινός είναι αυτός που έχει γνώθι σ’ αυτόν και δεν έχει πρόβλημα να το προβάλει προς τα έξω. Δεν κρύβει τα χαρίσματα και τις ικανότητες που του έχουν δοθεί και χωρίς να «κοκορεύεται» τα αξιοποιεί προς όφελος του και προς όφελος άλλων.
Ταπείνωση είναι να ζω σύμφωνα με αυτό που είμαι χωρίς να θέλω να φαίνομαι κάτι παραπάνω από αυτό που πραγματικά είμαι αλλά και χωρίς να παριστάνω κάτι κατώτερο, μην τυχόν και πέσω στην παγίδα να υπερηφανευτώ, για να δείχνω ταπεινός ή απ’ τον φόβο μην με πούν υπερήφανο που είναι μια τάση να προστατέψω τον εαυτό από μια κακή στάμπα.
ΕΙΝΑΙ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ ΝΑ ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΙ ΚΑΤΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΜΟΥ ΛΕΕΙ ΟΤΙ ΕΙΜΑΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ;
Στην Αγία Γραφή έχουμε ουκ ολίγα παραδείγματα που ο Θεός δίνει σε κάποιον μια ταυτότητα κι εκείνος δυσκολεύεται να την δεχθεί γιατί αισθάνεται κάτι κατώτερο.
Όταν ο Θεός λέει στον Ιερεμία ότι τον έχει καταστήσει προφήτη στα έθνη (μάλιστα από την κοιλιά της μητέρας του) δυσκολεύεται να το δεχτεί γιατί η αίσθηση που κυριαρχεί μέσα του είναι ότι είναι παιδί. Αυτό που σήμερα θα λέγαμε: «είσαι μικρός για κάτι τέτοιο». Ο Ιερεμίας αισθάνεται μικρός για αυτή την αποστολή και δυσκολεύεται να δεχθεί αυτό που μαρτυρεί ο Κύριος για την ζωή του. Παρόμοιο φαινόμενο συναντάμε στην περίπτωση του Γεδεών που ο Θεός αποκαλεί δυνατό πολεμιστή ενώ εκείνος αισθάνεται πάρα πολύ αδύναμος. Την μεγαλύτερη αντίσταση βλέπουμε στον Μωυσή που επιμένει ότι είναι βραδύγλωσσος και ακατάλληλος για την «δουλειά» που του αναθέτει ο Κύριος, σε βαθμό να κάνει τον θυμό του Κυρίου να ανάψει. (ΕΞ 4:14).
Πρέπει λοιπόν να πούμε ότι αυτή η στάση δεν είναι ταπείνωση αλλά φανερώνει φόβο, ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση και την πίστη σε μια ταυτότητα που δεν έδωσε ο Θεός.
ΤΟ ΣΟΒΑΡΟΤΑΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ
Ο Δημιουργός Θεός έχει θέσει δυνατότητες μέσα μας που μόνο αυτός γνωρίζει κι εμείς ακόμη δεν έχουμε ανακαλύψει. Ο διάβολος δεν θέλει να τις γνωρίσουμε και εργάζεται μια ζωή να μας πείσει ότι είμαστε άχρηστοι, ανίκανοι, ότι δεν έχουμε τίποτα καλό ώστε να μας κλειδώσει σε μια τέτοιου είδους πεποίθηση για τον εαυτό μας. Αν όταν έρθει η ώρα του Θεού να μας επισκεφτεί και να μας αποκαλύψει την ταυτότητα μας, εμείς πειστούμε στην αναφορά του διαβόλου, τότε αυτό όχι μόνο δεν είναι ταπείνωση αλλά είναι συμφωνία με το έργο του σκότους και απείθεια στον Δημιουργό και Θεό μας. Μόνο όταν δέχομαι την ετυμηγορία του Θεού για τον εαυτό μου μπορώ να ζήσω σύμφωνα με αυτό που έχει προορίσει, να γίνω ένα σκεύος που μεταφέρει την δόξα Του και να φέρω πολύ καρπό για τον Ουράνιο Πατέρα Μου. (Κατά τούτο δοξάζεται ο Πατέρας στο να φέρετε πολύ καρπό ΙΩΑΝ 15:8).
Ταπείνωση είναι να δέχομαι αυτό που ο Θεός μου λέει ότι είμαι χωρίς να προβάλω δικαιολογίες.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΝΝΟΙΑ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗΣ
Το δεύτερο είδος ταπείνωσης είναι να δέχομαι να χαμηλώσω από αυτό που είμαι, να πάρω μια μορφή κατώτερη της πραγματικής μου φύσης ή όταν δεν αναγνωρίζουν την αληθινή μου αξία να μην με ενοχλεί στην σάρκα μου. Με λίγα λόγια να έχω ένα τελείως νεκρωμένο «εγώ» κάτι που μπορείς αρχικά να δεις στον Ιησού Χριστό.
«Να είναι, μάλιστα, σε σας το ίδιο φρόνημα, που ήταν και στον Ιησού Χριστό· ο οποίος ενώ υπήρχε σε μορφή Θεού, δεν νόμισε αρπαγή το να είναι ίσα με τον Θεό· αλλά, κένωσε τον εαυτό του, παίρνοντας μορφή δούλου, αφού έγινε όμοιος με τους ανθρώπους· και, καθώς βρέθηκε κατά το σχήμα ως άνθρωπος, ταπείνωσε τον εαυτό του, γινόμενος υπάκουος μέχρι θανάτου, θανάτου μάλιστα σταυρού». (ΦΙΛΙΠ 2:8).
Ο Ιησούς δεν είχε κανένα πρόβλημα να αδειάσει απ’ την δόξα Του, να παραιτηθεί από τα δικαιώματα Του, να κατέβει πιο κάτω από την θέση που δίκαια του άξιζε να κατέχει. Όσο ήταν στην γη αν και διακήρυττε ποιος είναι (τα εφτά Εγώ Είμαι του Ιησού) ποτέ δεν το επέβαλε, δεν απαίτησε την ανάλογη συμπεριφορά, αλλά αγόγγυστα υπέμεινε και την πιο άδικη.
Αυτό δείχνει ένα νεκρό εγώ και την πραγματική φύση του Θεού. Μέσα απ’ όλο το περπάτημα του στην γη και το παράδειγμα που μας άφησε μπορούμε να καταλάβουμε τι σημαίνει ο λόγος που είπε για τον εαυτό Του: «πράος και ταπεινός είμαι στην καρδιά».
Ταπείνωση είναι το χαμήλωμα και η έλλειψη του εγώ.
Επειδή όμως εμείς έχουμε «εγώ» ο Θεός πρέπει να το σπάσει διότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος να γεννηθεί μέσα μας αυτό το στοιχείο του καρπού του Πνεύματος.
Γι’ αυτό η λέξη συντριμμένος πάει μαζί με το ταπεινός. «Επειδή, έτσι λέει ο Ύψιστος και ο Υπέρτατος, αυτός που κατοικεί την αιωνιότητα, του οποίου το όνομα είναι: Ο Άγιος: Εγώ κατοικώ στα υψηλά, και σε άγιο τόπο· και μαζί με του συντριμμένου την καρδιά, και του ταπεινού το πνεύμα, για να ζωοποιώ το πνεύμα των ταπεινών, και να ζωοποιώ την καρδιά των συντριμμένων». (ΗΣ 57:15).
Το σπάσιμο αυτό όμως περνάει από την διαδικασία να μας φτάσει στο σημείο να αναγνωρίσουμε ότι είμαστε αμαρτωλοί. Αυτό όμως δεν είναι θεολογικός όρος αλλά σημαίνει πολύ συγκεκριμένα πράγματα για τον καθένα. Αν και όλοι (θεολογικά και διανοητικά) συμφωνούμε ότι είμαστε αμαρτωλοί, στην πραγματικότητα πιστεύουμε πολύ στον εαυτό μας. Όλοι εμείς που έχουμε μεγαλώσει σε εκκλησιαστικά περιβάλλοντα με τις αρχές της Αγίας Γραφής, έχουμε την καλύτερη γνώμη για τους εαυτούς μας και μάλιστα υπέρ του δέοντος. Πιστεύουμε ότι είμαστε καλοί, ηθικοί, ότι ξέρουμε τα πάντα περί Θεού και σε σύγκριση με τους «κοσμικούς» που ζουν στην αμαρτία, είμαστε ανώτεροι άνθρωποι. Θεωρούμε ότι έχουμε την αλήθεια ενώ εκείνοι βρίσκονται στο σκοτάδι και την πλάνη.
Όσον αφορά την ταπείνωση αν και θεωρητικά την πιστεύουμε πόρρω απέχουμε από αυτήν. Η ταπείνωση καταλήγει μια θρησκευτική κουλτούρα που δείχνουμε όταν είμαστε με όμοιους μας παρά κάτι που είμαστε πραγματικά μέσα μας. Ένα θρησκευτικό κερασάκι στην τούρτα των πνευματικών μας επιτευγμάτων.
Το να αυθυποβάλλομαι ότι είμαι ταπεινός όχι μόνο δεν με κάνει ταπεινό αλλά πλάθει μια εικόνα που στέκεται εμπόδιο στο να γνωρίσω αληθινά τον εαυτό μου.
Αυτό κάνει διπλά δύσκολο στο να έρθω στον εαυτό μου, να πετάξω από πάνω μου το θρησκευτικό μανδύα και να αναγνωρίσω σκοτεινές πτυχές του χαρακτήρα μου. Αυτό σημαίνει ότι το έργο του Θεού θα είναι διπλά και τριπλά οδυνηρό σε έναν άνθρωπο που βρίσκεται σε μια τέτοιου είδους πνευματική τύφλωση, φαρισαϊκό πνεύμα και λήθαργο αυτοδικαίωσης. Μάλιστα θα υπάρξουν και κάποιοι που ότι κι αν λάβει χώρα στην ζωή τους δεν θα θελήσουν να βγουν από αυτό όπου στο τέλος θα τους αποβεί παγίδα απώλειας.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΤΑΠΕΙΝΩΜΕΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Έχει γνώθι σ’ αυτόν. Και στα θετικά και στα αρνητικά.
Δεν παριστάνει, ότι βλέπεις αυτό είναι.
Δεν κομπάζει σε πράγματα που πετυχαίνει. Για κάθε χάρισμα έχει επίγνωση ότι το έχει λάβει και δεν είναι δικό του γέννημα.
Δεν αισθάνεται ανώτερος από κανένα άνθρωπο.
Όταν βλέπει κάποιον να κάνει ένα λάθος δεν τον εξουθενώνει στην καρδιά του γιατί πιστεύει ότι μπορεί να υποπέσει στο ίδιο λάθος.
Συγχωράει εύκολα και ελεεί συνέχεια.
Επιλεγεί να δικαιολογεί τυχόν λάθη των συνανθρώπων του και ψάχνει πάντα το καλό στον πλησίον του. Δεν του αρέσει να μιλάει αρνητικά για κανένα. Στις αδυναμίες των γύρω του λειτουργεί ως συνήγορος και όχι ως δικαστής.
Δεν παίρνει τοις μετρητοίς αρνητικά σχόλια για το πρόσωπο του. Δεν θίγεται εύκολα. Επιλέγει να αφήσει παρά να κρατήσει.
Δεν αισθάνεται απειλή όταν συναντά χαρισματικούς ανθρώπους αλλά αντίθετα τους ενθαρρύνει και έχει την επιθυμία να τους δει να προχωρούν μπροστά.
Μετανοεί εύκολα και όταν πέφτει σηκώνεται γρήγορα. Ελεεί τον εαυτό του. Δεν είναι αυστηρός κριτής του εαυτού και κατ’ επέκταση ούτε των άλλων.
